03 May 2024

123. POESÍA MEXICANA. JUVENTINO GUTIÉRREZ GÓMEZ

-09 Ene 2022

Lejos del mar estos poemas a José Salvador Alvarenga

 

TO´KXTË

 

Nayi jatën ëëjts win´ajtsë n´as äjkx pëkä´my säyim e´tp:

mpatsë´m ëjts ojts jits nta äjkx mäjtsp´

ja marzo jëëpy xuux,

ja misa jëëpy miti domingo pä´tiyip,

jits xäp ëëjts nwumpok´kixpy, ja nkutëjk ja wyinkepxtë

jits ëëjts ojts nyiktän, jam cocotero këxp, yi poj jay e´kyë.

Tu´uk ja winä´ny ojts tsyiapitëjky

Jits kuts ëëjts ojts n´exwitejt:

−yi me´y amënyë yë äjkx pijky−

 

 

CARNADAS

 

Quisimos pescar como otras veces:

llevamos por anzuelo

la tibia mañana de marzo,

la misa matutina de un domingo,

sobre la frente, la cruz de nuestras mujeres

y dejamos, en el cocotero, el bufar del viento.

Un sonido fluvial fue in crescendo

y al mirar a nuestro alrededor:

−el mar es un pescador sigiloso−

 

 

TSUMY TANÄYËM

 

Tsu´nk ja koojts

ku ixä pujxkijx ntsënë

ka´xtip yi mätsä´.

 

 

VARADO A MEDIANOCHE

 

Azul la noche

sentado en esta barca

nacen estrellas.

 

 

ME´Y TSONTÄJKY

 

Nxa´täjkëm me´y nyikijxpy,

ka nkuyuma´am,

nxa´täjkëm säm yi me´y,

ka naxo´ka´am,

nxatëjka´am yi me´y tu´uk ok jits jatikok

jits jatikok; horas, xëëpät, sëmänë pät, po´pät,

jits ka nkuyuma´am,

n´axotsim yi wunmäny ëy ëmä ja´yi ku nka´o´këm

ja´yi ku ka pyu´utp,

ëy yitën: yi me´y apitijts yitën nyik ëya´am

mä ja jiyuk jexi pyut´të,

mä yi jääy ja pelota tnapwitëjt´ti,

mä yi bicicleta jëpyi pyut´të,

uk mä namay ja jääy kyë pojtstë,

tu´uk joot winäny, jits nijunë me´y tanakyukë.

Nkumäwim ku jexi tin jä´tsimy näxkijx

jits ja kaja´ tupoj

jits ja yëjk me´y

ku xäp tëjk ëjxjëtspy

jakam yi kiaxëk´të

 

 

EMBARQUE

 

Respirar sobre el mar,

no hundirse,

respirar hecho mar,

no mojarse,

respirar mar una y otra vez

y otra vez; horas, días, semanas, meses,

no ahogarse,

sujetar la mente en muchas salvavidas

para no pudrirse en humedad,

por ejemplo: transformar las madejas de olas

en hipódromos,

en canchas de fútbol,

en las diurnas ciclovías,

en un cortejo de aplausos,

en latidos, pero nunca en estanque.

Soñar que se arribó a tierra

que el monumento de tempestades

y la negrura del mar

están allá, a kilómetros

de mi ventana.

 

 

PO´KPË

 

Ku jakamnë

−Jam ntëkwintump, jënts näxkijx−

pyiktäk´ëyip ja me´y ja tsiä´mts

xä´p, nween jëtspy,

pyiktäk´ëyip xä´p ntäjtskjëtspy, jay xe´y amu´uy,

ximi mupopatp nkumäy jëëtspy

ja nyëj apitejtpë.

Tutäjk tutäjky jatikok nkuyumë.

 

 

SECUELAS

 

Ya lejos

−vuelto a mi lugar de origen, en tierra firme−

el mar comienza a acomodar su salitre

sobre mis ojos,

suelta a mis oídos, su taládrica respiración,

choca constante en mis sueños,

sus ensortijados oleajes.

Poco a poco comienzo a hundirme.

 

 

Juventino Gutiérrez Gómez (Tlahuitoltepec Mixe Oaxaca,) Licenciado en Creación Literaria. Especialización en Literatura Mexicana del Siglo XX. En 2015, su poemario En Ayuujk surca la memoria fue seleccionado en la convocatoria “Parajes”, emitida por la Secretaría de las Culturas y Artes de Oaxaca. Su obra Alfombra roja mereció una mención honorífica en el Concurso Nacional de Poesía “Francisco González León” 2016. Obras publicadas: Kong´ëy (2021), En ayuujk surca la memoria (2015). En 2018 obtuvo mención honorífica en el concurso 49 de la revista Punto de Partida de la UNAM.

 



Compartir